6-7 EYLÜL 1955[1]

* Selanik’te Atatürk’ün evinin bombalandığını öğrenen gençler semt semt toplanarak, gösteri yaptı. “Bu bardağı taşıran son damladır” sesleri her sokakta yükseldi.

* İstiklal Caddesi’ndeki Rum dükkânları tahrip edildi. Bir anda şehrin her yanında olaylar patlak verdi. Gece saat 22.00’ye doğru süngü takmış askerler köprü üzerinde barikat kurdu.

* Arnavutköy’de toplanan 500 Rum, Türk evlerine misilleme yapmaya kalktı. Polis Rumları önlemek için gayret sarf ederken halk galeyana geldi. Rum evleri tahrip edildi. Olaylarda 20 kişi yaralandı.

6 Eylül akşamüzeri başlayan olaylar sabaha kadar devam etti. İstanbul’da bazı Mağazalar tahrip edildi; yer yer yangınlar çıkarıldı.

                İstanbul bütün semtleriyle “Atatürk”e bağlılığını dalga dalga haykırdı. Gençlik, büyük önder Atatürk’ün Selanik’teki doğduğu eve bomba atıldığını öğrenince, şehrin her semtinde toplanan halk kütleleri arasında, “Bu bardağı taşıran son damladır!” sesleri yükseliyordu.

                Gençlik ellerinde Atatürk’ün büyük boy resimleri, Türk bayrağı ve “Kıbrıs Türk’tür” pankartları olduğu halde saat 17.20’de Taksim Meydanı’nda toplandı.

                Üniversiteliler ve halkın oluşturduğu kalabalık Taksim Anıtı’ndan “Aya Triyada Kilisesi” ne yürüdü. Burada bir genç, Türk gençliğinin aziz Atasına olan bağlılığını, onun doğduğu eve yapılan her türlü hareketin en sert şekilde protesto edileceğini, Kıbrıs’ın Türk ve Türkiye’den ayrılmaz bir parça olduğunu anlattı.

                Daha sonra kilisenin etrafından ayrılan topluluk İstiklal Caddesi’ne doğru yürümeğe başladı. Bu arada güvenlik güçleri Yunan Konsolosluğu’nu çembere aldılar.

                Taksim Meydanı’nda toplanan kalabalık ilk saldırısını başlattı:

                İstiklal Caddesi’ndeki sağlı-sollu bütün Rum dükkânları (Park Oteli Pastanesi, Haylayf, İnci, Franguli, Baylan Pastanesi, Smart, Mtolo, Silvio, Osep, Doryo ve Saray Sineması) tahrip edildi, dağıtıldı. Cadde, yerlere atılan buzdolapları, elektrik süpürgeleri, pasta ve şekerlemelerle doldu.

                Karaköy’deki olaylar Bankalar Caddesi, Karaköy, Fermeneciler, Perşembe Pazarı ve çevresinde gelişti. Halk Rum mağaza ve işyerlerini tahrip etti. Saat 22’ye doğru süngü takmış piyade ve deniz kuvvetleri mal kaçırılmasını ve yağmalamayı önlemek amacıyla Karaköy Köprüsü üzerinde önlem aldılar. Bu arada Karaköy Pastanesi’nin arka tarafında kimyevi madde satışı yapan bir dükkanda yangın çıktı. Beyoğlu itfaiye grubu yangını kontrol altına aldı.

                Eminönü’den başlayan Küçükpazar ve Tahmis Caddesi’ni de içine alarak Sultanhamam ile Mahmutpaşa’ya kadar uzayan olaylar da kısa zamanda büyüdü. Rum mağazalarının camları kırıldı, mallar sokaklara atıldı.

                Kumkapı, Samatya, Yedikule ve çevresinde 70’e yakın kilise ateşe verildi.

                Olayların en önemli özelliği, her semtte kendiliğinden gruplar oluşması ve bunların duruma hakim olmalarıydı. İşlerini bitirenler sessizce ve güvenlik güçlerinin gözetiminde dağılıyorlardı. Bu arada yağmalama yapılmadığı gözlendi.

                Çarşıkapı Caddesi’nde bulunan 80 Rum dükkanı dükkanı tamamen yıkıldı. Halk, Kumkapı’da oturan iki Rum ailesinin evlerinin kapısına Türk bayrağı çekmek istememeleri üzerine evlerine girerek eşyalarını sokağa attı. Bu olayı öğrenen diğer gruplar değişik semtlerde yaklaşık 150 Rum evini tahrip ettiler. Kişilere dokunulmadığı, yağma olmadığı bildirildi.

                Halkın taşkınlığı karşısında çaresiz kalan polis güçleri olayları kontrol altına alamadı. Takviye birlikler de durumu değiştiremedi. Rum Patriği’nin Tarabya’daki evi alınan tüm güvenlik önlemlerine rağmen ateşe verildi.

                Arnavutköy, Sarıyer, Yeniköy ve çevresindeki bütün gazino ve dükkanlar tahrip edildi.

                Arnavutköy’de toplanan 500 kadar Rum karşılık vermek amacıyla Türk mahallelerine saldırı girişiminde bulundular. Önlem alan güvenlik güçleri olayın gelişmesine izin vermedi. Rumların girişimini duyan halk bu defa Arnavutköy’deki Rum binalarını tahrip etti. Olaylarda 20 Türk yaralandı.

                Tünelde bulunan Embros, Tahidromos, Apoyevmatini gazetelerinin büroları tahrip edildi.

                Taşkın halk kitleleri, gece yarısına doğru Aya Triyada Kilisesini ateşe verdiler. Rumlar’a ait dükkân ve mağazaların tahribi sırasında yaklaşık 300 kişi yaralandı, şehirde trafik durdu. Askeri birlikler gece saat 24’ten sonra kontrolü sağladı. Çevre garnizonlardan sevkedilen motorize birlikler, kara ve deniz kuvvetleri, şehrin geçit yerlerini tuttu, sokaklarda tanklar dolaşmaya başladı. Süngü takan asker, şüpheli şahısların üstlerini aradı. Saat 2’den sabaha kadar sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

                Atatürk’ün evinin bombalandığı haberini manşetten büyük puntolarla duyuran Ekspres gazetesinin yazı işleri müdürlerinden Vedat Pekgirgin ile Gökşin Sipahioğlu tutuklandılar. Milli Türk Talebe Federasyonu, Kıbrıs Türk’tür Cemiyeti ve Mustafa Kemal Derneği olaylarla ilgili birer bildiri yayınladılar;

                Aynı gün İzmir’de Konak Meydanı’nda toplanan halk, konsolosluk binasını ve Rum kiliselerini yaktı. Göstericiler fuardaki Yunan pavyonu ile Yunan bayraklarını da ateşe verdi.

                İstanbul’daki olaylar üzerine Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes İstanbul’a geldiler. Bakanlar Kurulu olayları görüşmek üzere toplandı. Korgeneral Nurettin Aknoz, Sıkı Yönetim Komutanlığına atandı. İstanbul’da ordu idareyi ele aldı. Sıkı Yönetim Komutanlığı bir bildiri yayınladı:

                “Örfi İdare Kumandanlığı’ndan tebliğ olunmuştur:

                Örfi İdare Kumandanlığı’nca alınmış olan aşağıdaki tedbirlere tamamen riayet edilmesini muhterem halkımızdan rica ederim:

1.     Açık havada veya kapalı bina dâhilinde toplantı, sureti katiyede yasaktır. İmalathaneler, fabrikalar veya emsali işyerlerinde bir arada çalışma için yapılan toplantılar, okullarda imtihanlar ve kayıt ve kabul dolayısıyla yapılan toplantılar, ibadethanelerde dahi mutad ibadet dışı toplantılar da yasaktır.

2.     Okul, işyerleri, ibadethane ve emsali yerlerde çalışmak ve ibadet için yapılan toplantılarda o yerin esas çalışma mevzuu dışında olarak propaganda, teşvik, tahrik, nümayiş ve emsali gibi hadiseler o müesseselerin amirleri tarafından derhal en yakın karakola haber verilecek ve bu gibi mütecasirler mahfuzen Örfi İdare Bölge nezarethanelerine sevk edilecektir.

3.     Sinema, tiyatro, lokanta, gazino ve emsali eğlence yerleri şimdilik sat 23.00’de tamamen boşaltılmış ve kapatılmış olmak kayıt ve şartıyla serbesttir. Bu saatte müşteriler ve müessese sahipleri dahi işlerini tamamen bitirmiş ve evlerine gitmiş bulunacaklardır. Saat 23.00’den sonra dışarıda emniyet mensupları ve askeri birliklerden başka hiç kimse bulunmayacaktır. Günlük dışarıda bulunabilmek müddeti 05.00 ile 23.00 arasındadır. Hava, deniz ve demiryolu seferleri bu kaydın haricindedir.

4.     Günde birkaç posta ile işlerini idame ettiren ve bu sebeple faaliyet zamanı 3. Maddede bildirilen saatleri aşan müessese ve emsali çalışma yerleri, Örfi İdare Kumandanlığı’ndan vesika almak suretiyle bu faaliyetlerini idame ettirebilirler.

5.     Tahrik edici mahiyette afişler, dövizler, levhalar kaldırılacak, teşhir edilmeyecektir. Asılı bayraklar kaldırılacaktır.

6.     Tahribe uğrayan müesseselere ait enkaz, sahipleri tarafından toplanacak ve mütebaki süprüntü belediye ekiplerince temizlenecektir.

7.     Örfi İdare bölgesine giriş ve çıkış memleketlere gidiş ve geliş serbesttir.

8.     Muhterem halkımızın kendi samimi duygularını istismar edecek, müessif vukuata sebebiyet veren unsurların tahribatına kapılmamaları halinde yukarıdaki takyidat müteakip emirle hafifletilecektir.

Örfi İdare Kumandanı

Korgeneral

Nurettin Aknoz

6-7 Eylül Olaylarıyla ilgili olarak ilk gün 2059, 2. gün 87 kişi tutuklandı. İçişleri Bakanı Dr. Namık Gedik istifa etti. Kıbrıs Türk’tür Cemiyeti kapatıldı. 3 general görevinden alındı. Hükümet bir bildiri yayınlayarak olaylardan zarar görenlere devletin her türlü yardımı yapacağını açıkladı.