ABDÜLHAMİD VE SHERLOCK HOLMES

II.Abdülhamid özellikle Sir Conan Doyl’un yazdığı polisiye öykülerden çok hoşlanırdı. Sherlock Holmes dizisinin yaratıcısı Doyl’u eşi Jeanny Leckie ile birlikte İstanbul’a davet etmiş, Selamlıkta kabul etmiş ve ona “Mecidiye” eşine de “Şevkat”  nişanı takmıştı.

1869-1909 yılları arasında Osmanlı Deniz Kuvvetleri’nde müşavir olarak çalışan aynı zamanda Abdülhamid’in fahri yaveri de olan Woods Paşa (İngiliz Amirali Sör Henry F.Woods) anılarında Osmanlıda Holmes öykülerinden ilk kez haberdar olan kişinin Abdülhamid olduğunu anlatır. Padişah öylesine tutkundur ki Holmes’a Faik Sabri Duran’ın çevirilerini özenle saklar. Ama bir roman vardır ki Sherlock Holmes’u Abdülhamid’le birlikte tanıtır…

Bu romanı 1912 yılında Yetvard Odyan Efendi (1869-1926) adındaki Ermeni kökenli bir yazar yazmıştır. “Abdülhamid ve Sherlock Holmes” adını taşıyan bu eser 832 sayfadır.

Odyan Efendi İstanbul doğumludur. Paris’te öğrenim görmüş İstanbul’da Ermenice yayımlanan Aravelk (Doğu) ve Manzume-i Efkâr dergilerinde yazılar yazmış Azad Khosk (Özgür Söz) adlı dergi ile Sev Kadu (Kara Kedi) ve Manana (Kudret Helvası) gibi Ermenice mizah dergilerini çıkarmış, ünlü mizah romanı Yoldaş Pancuni’yi yazmıştır.

Odyan Efendi’nin “Abdülhamid ve Sherlock Holmes” adlı kitabını dönemin ünlü Ermeni yayıncılarından Kevork Boyacıyan yayımlamıştır. Kitabın kapağındaki Abdülhamid ve Sherlock Holmes’un birbirlerine bakan resimlerinin altında, “İstibdadı yıkmak için vatanperver Osmanlılar ile kahraman Saliha Hanım’ın sergüzeştlerini havi ciddi ve meraklı büyük roman” yazısı yer alır.

Roman, II. Abdülhamid’e sövmenin moda olduğu günlerde kaleme alınmıştır ama yazarı Odyan Efendi’nin Abdülhamid düşmanlığı bütün bilinenlerin de ötesindedir. Öyle ki, İkinci Meşrutiyet sonrası Abdülhamid’e bu kadar söven bir başka kitaba rastlamak hemen hemen imkânsızdır.

Odyan Efendi, Abdülhamid için en galiz, en aşağılayıcı ifadeleri kullanmaktan çekinmemiştir. Hatta romanın bir bölümünde sabık Padişahı gözdelerinden birisiyle konuştururken bayağılığın zirvesine ulaşmıştır.

Aslında Odyan Efendi eserini, Abdülhamid’in polisiye romana, özellikle de Sherlock Holmes’a olan düşkünlüğünü bilerek yazmıştır. Romanın başlangıcı ve ilk bölümü heyecanlı ve sürükleyicidir. Olay 1904 yılının ilkbaharında Kandilli’de boş bir yalıda üç kişinin garip bir biçimde öldürülmesiyle başlar. Öldürülenlerin üzerlerindeki gümüş saatlerine ve para dolu keselerine ilişilmemiş ama cesetlerine M.A. logosu yazılıp birer de numara konulmuştur. Olayın çeşitli yorumlarını yazan gazetelere bu haberle ilgili olarak hemen sansür uygulanır, çünkü öldürülenlerin üçü de padişahın gizli hafiyesidir.

Padişahın buyruğuyla polis örgütü her işi bırakarak, bu olayı aydınlatmak için çalışırlarsa da hiçbir sonuç elde edemezler. Üçlü cinayeti Erenköy’deki bir dördüncüsü izler. Tesadüfen yapılan bir ihbarla birisi kadın dört şüpheli Sarıyer’de bir evde kıstırılırlarsa da esrarengiz bir biçimde sır olup kaybolurlar. Aslında onlara yardım eden, padişahın yaverlerinden, aynı zamanda gizli bir komitenin de üyesi olan Ziya Paşa’dır. Olaya bir rastlantı sonucu, gazeteci Sadık ve polis örgütünde bir üst görevlinin oğlu olan Salih de karışırlar ve komite üyelerinin kaçmalarına biraz da zorlamayla yardımcı olurlar.

Buraya kadar olaylar bir roman örgüsü içerisinde ilerlerken birden olaylarla ilişkisi olsun olmasın Abdülhamid’i aşağılayacak sahneler gerekli gereksiz öykünün içine yerleştirilir. Abdülhamid döneminin tüm çirkinlikleri sergilenir. Roman polisiye olmaktan çıkar siyasi bir eleştiri metnine dönüşür.

Odyan Efendi içini iyice döktükten sonra konuya döner ama bu kez de okuru “akla zarar” bir gelişmeyle karşı karşıya bırakır. Conan Doyle’un kahramanı Sherlock Holmes’un gerçek bir kişi olduğunu öne sürer. Doyle’un, halen İskoçya’da sakin bir emeklilik hayatı geçiren ve dört çocuğuyla birlikte yaşayan Mak Lane adlı bir polis dedektifinin serüvenlerini Sherlock Holmes adıyla öyküleştirdiğini belirtir.

Odyan Efendi’nin “Abdülhamid ve Sherlock Holmes” romanında ortaya attığı bu iddia kuşkusuz bugün de Sherlock Holmes hayranlarını düşündürecektir.